Sterren kijken in Rotterdam
Het is een van de meest indrukwekkende vergezichten die er is: de sterrenhemel in al haar pracht, onbelemmerd door omgevingslicht. Welke stedeling heeft op vakantie in een donker en duister gebied niet vol verbazing omhoog staan kijken?
Maar zulk een sterrenpracht is in Rotterdam helaas niet te zien. We zien de Maan, een paar planeten en een handvol van de helderste sterren. De rest valt weg in het alom aanwezige omgevingslicht. Toch valt er nog wel wat te genieten als je weet wanneer en waar je moet kijken.
Maan en planeten
Het afgelopen jaar hebben we een aantal keren een speciale Maan kunnen zien, twee keer een supermaan, en een bloedmaan (bij de maansverduistering van afgelopen januari, zie foto). Het meest speciale aan de Maan is natuurlijk dat het het enige hemellichaam is waar ooit een mens voet op heeft gezet. Al is de laatste keer dan al 47 jaar geleden…
De best zichtbare planeet die in de stad te zien is, is Venus, na de Zon en de Maan het helderste object aan de hemel. Momenteel is Venus ‘s ochtends goed zichtbaar boven de zuidoostelijke horizon, dit blijft zij tot eind februari.
Mars, Jupiter en Saturnus zijn ook nog te zien als je ze weet te vinden, deze zijn wat moeilijker te onderscheiden tussen de sterren, maar nog wel zichtbaar.
Sterrenbeelden
Voor velen is het eerste sterrenbeeld dat men leert te herkennen het “steelpannetje’, oftewel de Grote Beer. Deze is het hele jaar zichtbaar. Niet alle sterrenbeelden zijn het hele jaar zichtbaar, maar alleen in bepaalde seizoenen.
Een van de mooiste wintersterrenbeelden is Orion, de Jager. Wanneer ik Orion weer voor het eerst aan de hemel zie, denk ik ‘Winter is coming’.
Goed te herkennen aan zijn zandlopervorm, met vier heldere sterren op de hoeken en een drietal sterren in het midden die een gordel vormen. In de herfst verschijnt Orion laag aan de horizon, maar naarmate de winter vordert komt Orion hoger aan de hemel. In december bereikt hij zijn hoogste punt en is hij het best zichtbaar.
Het beweegt (E pur si muove)
En niet alles wat beweegt zijn UFOs. In principe beweegt alles aan de hemel, behalve de Poolster. Die staat altijd in het noorden.
Zo zijn daar de jaarlijks terugkerend meteorenzwermen, oftewel “vallende sterren”. Op 15 december is het hoogtepunt van de Geminiden, met soms meer dan 20 meteoren per uur.
Deze meteorenregen komt uit de richting van het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini), dat halverwege de Grote Beer en Orion staat.
Voor de wat minder geduldige mensen is er het ISS (International Space Station) dat elk anderhalf uur om de aarde draait, van west naar oost. Het station is met het blote oog te zien als een snel bewegende, (soms zeer) heldere ‘ster’. Begin december is het ISS vlak na zonsondergang goed zichtbaar.
In de verdrukking
Millennia lang was de sterrenhemel het meest indrukwekkende dat de mens kon zien. Het was de bron van vele mythen en legendes. Maar met de komst van kunstlicht (en straatverlichting) is dit veranderd. Het beeld van het firmament wordt steeds verder weggedrukt. En naarmate het uitzicht op het eindeloze heelal steeds verder wordt weggedrukt, hoe belangrijker we onszelf als mensheid kunnen voelen.
Dus als u weer eens op vakantie bent, in de donkere binnenlanden van Frankrijk, of op een camping op onze eigen Veluwe, kijk dan eens omhoog naar het uitspansel om je te realiseren dat wij in het geheel der dingen slechts een klein stofje zijn.
Heelal
Hoe verder men keek
Hoe groter het leek
J. A. Deelder